5-6 października w Puszczy Kozienickiej, w Garbatce-Zbyczyn, w ośrodku Gnysiówka odbyła się ogólnopolska konferencja „Ochrona żółwia błotnego w Polsce jako wspólne wyzwanie środowisk zajmujących się ochroną przyrody”. Omówiono dotychczasowe badania naukowe oraz inicjatywy i działania podejmowane przez różnorodne środowiska. Zwrócono uwagę na szczególną potrzebę ochrony osobników dojrzałych i środowiska ich życia, integrację działań ochronnych i badań naukowych oraz znaczenie nowoczesnych technologii takich jak drony i badania generyczne oraz rolę informacji i edukacji.

Konferencja zorganizowana została przez Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne i Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Radomiu wraz z nadleśnictwami Leśnego Kompleksu Promocyjnego Puszcza Kozienicka: Zwoleń, Kozienice i Radom, przy współpracy z partnerami: Eneą Wytwarzanie Sp. z o.o., Mazowieckim Zespołem Parków Krajobrazowych – Kozienickim Parkiem Krajobrazowym im. prof. Ryszarda Zaręby, gminami Garbatka-Letnisko, Przyłęk oraz Zwoleń.

W trakcie konferencji prelegenci podzielili się wynikami badań, monitoringu i działań ochronnych dotyczącymi tematyki ochrony żółwia błotnego i jego siedlisk. Przedstawiono następujące referaty:

• Praktyczne wskazówki przy prowadzeniu monitoringu nowych stanowisk żółwia błotnego – Adam Kotowicz / Towarzystwo Przyrodnicze Żółw Błotny;

• Założenia programów czynnej ochrony żółwi w świetle wyników badań – dr hab. Sławomir Mitrus / Uniwersytet Opolski;

• Efekty projektu „Ochrona siedlisk żółwia błotnego w dolinie Zwoleńki” po 10 latach od jego zakończenia – Piotr Chołuj / Mazowiecko-Świętokrzyskie Towarzystwo Ornitologiczne oraz Mieczysław Kurowski /Wydział Spraw Terenowych w Radomiu, RDOŚ w Warszawie;

• Program Restytucji żółwi błotnych do wybranych, nowych siedlisk na terenie województwa mazowieckiego – Adam Hryniewicz / Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie;

• Monitoring telemetryczny żółwi błotnych w Lasach Sobiborskich – dr Mariusz Wójcik/ dr inż. Sławomir Beeger / Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie;

• Czynna ochrona żółwia błotnego w wybranych obszarach Natura 2000 wschodniej Lubelszczyzny – Janusz Holuk / Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Lublinie, Wydział Spraw Terenowych w Chełmie;

• Jak powstały Czarne Doły – ochrona żółwia błotnego w Wielkopolsce – Borys Kala / Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody "Salamandra”;

• Doświadczenia Nadleśnictwa Siewierz (Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Katowicach) w zakresie aktywnej ochrony żółwi błotnych – Grzegorz Cekus / Nadleśnictwo Siewierz, RDLP Katowice

• Żółw błotny w Poleskim Parku Narodowym – stan populacji, zagrożenia, czynna ochrona – Radosław Olszewski / Poleski Park Narodowy;

• Praktyczne wykorzystanie badań genetycznych w ochronie żółwia błotnego: identyfikacja rodowodów ewolucyjnych i osobników hybrydowych, wytyczne genetyczne dla reintrodukcji i przemieszczeń osobników – Beata Prusak;

• Inwazyjne gatunki obce żółwi w polskich wodach – problem, zagrożenia, podejmowane działania – Bartłomiej Gorzkowski / Fundacja Epicrates.

RDLP w Radomiu również przedstawiła zrealizowane i planowane działania nadleśnictw i RDLP w Radomiu związane z ochroną żółwia błotnego, jego siedlisk, a także małej retencji wodnej.

Podczas konferencji prezentowany był wielokrotnie nagrodzony film przyrodniczy „Żółw błotny. Osobliwy relikt polskiej przyrody” w reżyserii Michała Ogrodowczyka z Leśnego Studia Filmowego działającego w strukturach Ośrodka Rozwojowo Wdrożeniowego Lasów Państwowych w Bedoniu. O kulisach powstania filmu opowiedział reżyser oraz dr Marek Maciantowicz z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Zielonej Górze.

W trakcie spotkania zostało zaprezentowane i przekazane uczestnikom wznowione i uzupełnione drugie wydanie publikacji „Zwoleńka. Ostatnia dzika rzeka południowego Mazowsza” w red. Piotra Chołuja. Podczas konferencji wielokrotnie odwoływano się do doliny rzeki Zwoleńki z rezerwatem przyrody Borowiec. To wyjątkowy teren związany z występowaniem, badaniami i działaniami na rzecz ochrony żółwia błotnego.

Organizatorzy, partnerzy i goście prezentowali swój dorobek w zakresie ochrony przyrody, w szczególności żółwia błotnego i obszarów wodno-błotnych. Były to wystawy przyrodnicze – przygotowaną przez M-ŚTO i Enea Wytwarzanie wystawa Zielone oblicze Elektrowni Kozienice oraz wystawa RDLP w Radomiu „Andrzej Kowalczewski – przyrodnik, leśnik, społecznik”.

Uczestnicy obejrzeli także diaporamę autorstwa Macieja Rębisia o żółwiu błotnym i działaniach na jego rzecz w dolinie rzeki Zwoleńki.

W konferencji udział wzięli przedstawiciele nauki, instytucji i organizacji zajmujących się ochroną przyrodą, w szczególności zagadnieniem ochrony żółwia błotnego i jego siedlisk. Dziękujemy za aktywny udział, wymianę doświadczeń, dyskusje i inspiracje. Wartością było już samo spotkanie różnych środowisk. A byli to: przedstawiciele RDOŚ w Warszawie i w Wydziale Spraw Terenowych w Radomiu, w Lublinie i Łodzi; parków krajobrazowych: kozienickiego i Zespołu Świętokrzyskich Parków Krajobrazowych; samorządów: ze Zwolenia, Gminy-Garbatka-Letnisko i Przyłęka; świata nauki: Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, a także Zespołu Szkół Drzewnych i Leśnych w Garbatce-Letnisku; organizacji pozarządowych: MŚTO, PTOP Salamandra, Piotrkowskie Towarzystwo Przyrodnicze, REC Polska; Lasów Państwowych: DGLP, CKPŚ, ORWLP w Bedoniu Leśnego Studia Filmowego, RDLP w Zielonej Górze, Katowicach i Radomiu oraz nadleśnictw z całego kraju; organizacji zajmujących się ochroną środowiska i innymi zagadnieniami powiązanymi z tematyką konferencji: Wody Polskie, ZOO w Łodzi, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Enea Wytwarzanie, GDDKiA Lublin, NATURPROJEKT Sp. z o.o., AGIX Manufaktura, Tauron Polska Energia, a także fotograficy przyrody i inne osoby zainteresowane żółwiem błotnym.

Osiągnięte zostały cele konferencji, a było nimi zwrócenie uwagi na szeroko pojętą tematykę ochrony żółwia błotnego i jego siedlisk, podsumowanie dotychczasowych badań naukowych oraz inicjatyw i działań podejmowanych przez różnorodne środowiska zajmujące się tematyką ochrony żółwia błotnego. Omówione zostały problemy i wyzwania stojące przed placówkami naukowymi, instytucjami i stowarzyszeniami zaangażowanymi w ochronę tego gatunku.

Sposobami ochrony żółwia błotnego w Polsce, na które należy zwrócić szczególną uwagę są ochrona osobników dojrzałych płciowo i ochrona środowiska życia żółwi. Niezbędna jest integracja działań ochronnych z badaniami naukowymi, a przyszłością są także nowoczesne technologie takie jak wykorzystywane w badaniach genetycznych, czy użycie dronów. Ogromne znaczenie w ochronie mają działania informacyjne i edukacyjne, szczególnie wśród rolników, wędkarzy, ale i – ze względu na zagrożenie przez gatunki obce – kierowane do ogółu społeczeństwa. Pozytywne jest to, że starania przyrodników i instytucji przynoszą rezultat w postaci tworzenia nowych miejsc ochrony takich jak rezerwaty, czy miejsc potrzebnych żółwiom do rozmnażania. Ciekawostką dla wielu było to, że żółwie potrafią wybierać na miejsce składania jaj tereny nieoczywiste, takie jak uprawy leśne w początkowym stadium czy gruntowe drogi leśne lub pola uprawne. Wyzwaniem jest tu propagowanie wiedzy wśród właścicieli, czy zarządzających gruntami o tym, że mają do czynienia z niezwykłym gatunkiem gada, o którego warto szczególnie zadbać.

Więcej o referatach i wnioskach w wydawnictwie pokonferencyjnym.

Konferencja została dofinansowana przez Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.